«ΟΙ ΕΜΠΟΡΟΙ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ» | ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Πέμπτη, 19/06/2025 21:04
Ο έμπορος της Βενετίας είναι ένα από τα δημοφιλέστερα και ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό από εκείνα που κατά κύριο λόγο θίγουν κοινωνικές αξίες, καθώς πραγματεύονται τα θέματα της φιλίας, της δικαιοσύνης, της απληστίας, της διεκδίκησης στον έρωτα. Η ιστορία του διαδραματίζεται στη Βενετία του 16ου αιώνα. Ο Σάιλοκ, ο Εβραίος τοκογλύφος του έργου, θεωρείται από τους πιο «ακριβοθώρητους» ρόλους στην παγκόσμια δραματουργία. Από κοντά και ο ρόλος του χριστιανού Αντόνιο.
Ο Αντόνιο δανείζεται χρήματα από τον Σάιλοκ για να διευκολύνει τον απένταρο φίλο του, Βασάνιο, να παντρευτεί την πλούσια και όμορφη Πόρσια. Ο Εβραίος τοκογλύφος, που τόσα χρόνια συσσωρεύει μίσος και περιμένει με πληγωμένη αξιοπρέπεια την ευκαιρία για εκδίκηση, θέτει πολύ άγριους όρους. Το ζευγάρι, χάρι στον αλτρουισμό του Αντόνιο, παντρεύεται. Τα πράγματα, όμως, στραβώνουν, καθώς ο Αντόνιο δε μπορεί να ξεπληρώσει το χρέος.
Στο μεταξύ, ο τσιγκούνης και εκδικητικός Εβραίος χάνει, λόγω της συμπεριφοράς του, όλους τους ανθρώπους από κοντά του. Η γυναίκα του πεθαίνει, η κόρη του και ο υπηρέτης του τον εγκαταλείπουν. Η μοναξιά τον κάνει πιο εκδικητικό. Δε δέχεται καμμιά επιστροφή.
Η σαιξπηρική δραματουργία χρησιμοποιεί υποδειγματικά τον μηχανισμό της ίντριγκας και την ανατροπή. O μοχθηρός Σάιλοκ παγιδεύει τον Αντόνιο νόμιμα, βάζοντάς τον να υπογράψει ένα συμβόλαιο, με το οποίο θα του παραχωρήσει μια λίμπρα από τη σάρκα του, αν αθετηθούν τα συμφωνηθέντα. H ζωή μέσα από τα μάτια του Σάιλοκ περιγράφεται ρεαλιστικά και είναι τραγωδία γιατί όλα είναι εμπορεύσιμα: η φιλία, ο έρωτας, ο γάμος, η αξιοπρέπεια. Αντιθέτως, η ζωή μέσα από τα μάτια του Αντόνιο, του Μπασάνιο και της Πόρσια είναι κωμωδία, που απλώς κρύβει διασκεδαστικές περιπέτειες.
Η πανκ εκδοχή του Τσέζαρις Γκραουζίνις, «Οι Έμποροι της Βενετίας», στο ιστορικό εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας Πεταλούδας στο Αιγάλεω, έχει ενδιαφέρον και τοποθετείται στο μέλλον. Πλέον, η πόλη της Βενετίας είναι παρηκμασμένη, άνυδρη, μεταβιομηχανική, δυστοπική με άδεια κανάλια, κουφάρια από γόνδολες και τσιμεντένιες προσόψεις κτιρίων (σκηνογραφία – κοστούμια Κέννυ ΜακΛέλλαν). Τίποτα δε θυμίζει την πάλαι ποτέ σαγηνευτική πόλη με τους αριστοκράτες γόηδες να πλέουν σε γόνδολες. Εδώ, βλέπουμε τον Σάιλοκ να εργάζεται και ως σιδεράς, την περιζήτητη Πόρσια να εμφανίζεται ως AI, τον Αντόνιο και τον Βασάνιο να παρελαύνουν ως queer περσόνες, κάτω από τα αιχμηρά φώτα της Ευσταθίας Δρακονταείδη. Σαφώς, η διασκευή ακουμπά ζητήματα ταυτότητας, δικαιοσύνης και εκδίκησης, με διάθεση σκωπτική, περιπαικτική, αλλά και αμιγώς επιδερμική. Καθρεφτίζει έναν κόσμο όπου δεν υπάρχει χώρος για συγχώρεση, παρά μόνο για τιμωρία. Το χρέος στην πιο κυριολεκτική του μορφή. Η βία και η απανθρωπιά σε όλο της το μεγαλείο.
Στα θετικά της παράστασης, η καλή μουσική του Γιάννη Μαθέ και ο καθάριος, έμμετρος λόγος του ποιητή: ένας ποταμός ομορφιάς, νοημάτων, συναισθημάτων.
Οι ερμηνείες των ηθοποιών (Στέλιος Τυριακίδης, Αλέξανδρος Κουκιάς, Γιάννης Κατσιμίχας, Αλέξανδρος Τσίτσος, Έρρικα Μπίγιου, Ελένη Γεωργακοπούλου, Γιανμάζ Ερντάλ και Γιώργος Σιδέρης) είναι διεκπεραιωτικές, χωρίς το απαιτούμενο βάρος που προσδίδει ο Σαίξπηρ. Ο Βασίλης Μπισμπίκης εμφυσά στον ρόλο του Εβραίου Σάιλοκ χιούμορ και κωμικά στοιχεία: δεν εμφανίζεται ούτε αξιομίσητος θύτης αλλά ούτε και αξιοθρήνητο θύμα, ειδικά στη σκηνή της δίκης και της διεκδίκησης των νόμιμων κεκτημένων του.
Εν κατακλείδι, είναι μια τίμια προσέγγιση του σαιξπηρικού έργου με σύγχρονη αισθητική, αλλά παρ' όλα αυτά δεν καταφέρνει να απογειωθεί και να μας πετάξει στους ουρανούς…