«ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ» | ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Παρασκευή, 12/09/2025 23:04
Είναι η τραγωδία του αδικημένου ανθρώπου που εκτίθεται στην εγκατάλειψη και την προδοσία, το έργο του Σοφοκλή, «Φιλοκτήτης», συνδεδεμένο άμεσα με την τραγωδία του Τρωικού πολέμου και με φαινομενικά αίσιο τέλος, μετά την παρέμβαση του «από μηχανής θεού». Ένα βαρύ «κατηγορώ» εναντίον της αδικίας, του δόλου και της υποκρισίας, αλλά ταυτόχρονα και μία ωδή στον ανθρωπισμό, τη μεταμέλεια και το μεγαλείο ψυχής.
Το κυνικό πολιτικό δράμα, με πρωταγωνιστή τον ψυχοσωματικά λαβωμένο και προδομένο από τους συμπολεμιστές του, Φιλοκτήτη, διαδραματίζεται στη Λήμνο. Στον πετρώδη τόπο της δεκάχρονης μοναξιάς και ερήμωσης του ήρωα, (με την πυορροούσα πληγή στα πόδια, από το δάγκωμα του φιδιού και έχοντας στα χέρια του το τόξο του Ηρακλή), θα αποβιβαστούν ο Οδυσσέας, ο Νεοπτόλεμος και ο Χορός των ναυτών, αναζητώντας το μοιραίο τόξο, που έμελλε να σκοτώσει τον Πάρη και να σημάνει την άλωση της Τροίας.
Θύμα των ανθρώπινων, αλλά και των θεϊκών σκοπιμοτήτων υπήρξε ο Φιλοκτήτης. Προδομένος, εξόριστος, βασανισμένος, εγκαταλελειμμένος από θεούς κι ανθρώπους, παλεύει με τους πόνους του κορμιού και της ψυχής του, με τον πόθο επιστροφής στην πατρίδα του, με τον άρπαγα των όπλων του, με τον εκβιασμό να πάει στην Τροία. Διέξοδο στο προσωπικό του δράμα, δίνει ο από μηχανής Ηρακλής, πείθοντας τον άμοιρο Φιλοκτήτη να ακολουθήσει στην Τροία, εκείνους που τον καταδίκασαν σε εξορία.
Στην πιο ανθρώπινη τραγωδία του, ο ποιητής έπλασε έναν σπουδαίο θεατρικό ρόλο με αιώνια στοιχεία, που αναγνωρίζονται ατόφια ως τις μέρες μας: τον αδικημένο, πληγιασμένο άνθρωπο που το μίσος έχει πετρώσει βαθιά μέσα στην αγαθή και εύπιστη ψυχή του. Δημιούργησε, όμως, κι έναν ακόμα σημαντικό, αν και αμφίρροπο ρόλο, εκείνον του Νεοπτολέμου.
Είναι το πρότυπο του έντιμου νέου, που τελικά δεν ανέχεται την ατιμία και την ψευτιά, έστω κι αν για λίγο, γίνεται έρμαιο στα χέρια του παμπόνηρου Οδυσσέα; Ή πρόκειται για έναν νεαρό φιλόδοξο που το μοναδικό σταθερό χαρακτηριστικό του, είναι η αστάθεια;
Ο Οδυσσέας είναι το τρίτο σημαντικό πρόσωπο της τραγωδίας με όλα τα γνωρίσματα που του φόρτωσε ο μύθος: ο δολοπλόκος και αδίστακτος, δίχως ηθικές αναστολές, που ενεργεί με πυξίδα το αξίωμα ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.
Στην παράσταση «ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ», με την προσωπική σφραγίδα του Γιώργου Κιμούλη, οι ψυχικές μεταπτώσεις και τα συγκινησιακά φορτία κατέχουν τα σκήπτρα. Η σκηνοθετική του προσέγγιση υπήρξε φροντισμένη, ρεαλιστική, ουσιαστική ως προς το προσωπικό δράμα και τις σχέσεις των μεταξύ τους συγκρούσεων, με την αρωγή του Κυριάκου Κοσμίδη στη διδασκαλία της κίνησης, του Ανδρέα Κατσιγιάννη στη μουσική επιμέλεια, της Σοφίας Νικολαΐδη και της Ίλια Στριγγάρη στα κοστούμια.
Για το νησί της Λήμνου και τη σπηλιά του Φιλοκτήτη, όπου ο Σοφοκλής τοποθετεί τη σύγκρουση δόλου και εντιμότητας, ψέματος και αλήθειας, πολιτικών σκοπιμοτήτων, αναγκαιότητας και δόξας, η Μαρία Φιλίππου διαμόρφωσε μία λιτή αλλά δημιουργική σκηνογραφία, φωτισμένη θαυμάσια από τη Στέλλα Κάλτσου.
Εκεί, ο Γιώργος Κιμούλης ψυχογράφησε με αληθοφάνεια τον εσωτερικό σπαραγμό ενός βασανισμένου ανθρώπου, πονεμένου από τον νόστο, απελπισμένου αλλά και περήφανου. Ύφανε με ανθρώπινο στημόνι τις πληγές της μοναξιάς του. Μιας μοναξιάς κοφτερής σαν μαχαίρι, καταδικασμένης σε έναν ατέρμονα διάλογο με τη σάρκα που ταλανίζεται από τους αφόρητους πόνους μιας κακοφορμισμένης πληγής. Μίλησε με γλώσσα κατανοητή για τη μοναξιά όλων εκείνων που έπαψαν να πιστεύουν, που στέκονται απέναντι στη ζωή με καχυποψία, πεισματωμένοι από τις αδικίες που τους έγιναν, ανήμποροι να ριχτούν ξανά στη μάχη με ήρωες και ηττημένους, με αλήθειες και ψέματα, με πύρρειες νίκες και τεχνάσματα.
Εκεί, ο Θοδωρής Κατσαφάδος, επιβλητικός και δυναμικός, ενσάρκωσε με σκοτεινή ρώμη το πορτραίτο του αμοραλιστή «Οδυσσέα» και του «Εμπόρου».
Σε εκείνο το σημείο, ο Δημήτρης Γκοτσόπουλος εξέφρασε με ακμαία σκηνική δεξιότητα την ευγενική φύση του άβγαλτου «Νεοπτολέμου», τη στριμωγμένη από τις ανηλεείς υποχρεώσεις της πολιτικής, από τη μετάνοια και την ανταρσία της νιότης του.
Ο Θεοφίλης Πασχάλης έπλασε πειστικά έναν υπερβατικό και ταυτόχρονα οικείο «Ηρακλή» με τη φωνή του Θοδωρή Κατσαφάδου.
Μοναδική αστοχία ο επταμελής Χορός των ανδρών (Παναγιώτης Κατσίκης, Μανώλης Κλωνάρης, Κώστας Κοράκης, Θεοφίλης Πασχάλης, Βασίλης Πουλάκος, Μάριος Τζόγκανος, Γιώργος Τσουρουνάκης), που δεν «χωνεύτηκε» στο όλο εγχείρημα και λειτούργησε περισσότερο υπονομευτικά.
Εν κατακλείδι, η παράσταση «ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ» του Γ. Κιμούλη, ανήκει στην κατηγορία των στέρεων παραστάσεων με ταυτότητα και μέτρο, που αποσκοπεί στην ηθική αφύπνιση μιας κοινωνίας, που ψυχορραγεί αργά και σταθερά.